Filozofia Kowalska Patrycja I b

Filozofia starożytna – dyscyplina ukształtowana w starożytnej Grecji pod koniec VII w. p.n.e., zajmująca się najbardziej fundamentalnymi pytaniami dotyczącymi rzeczywistości, człowieka i myślenia. Racjonalna forma rozważań odróżniała ją od myśli religijnej, mitologicznej i poezji. Z niej rozwinęły się późniejsze formy filozofii, np. filozofia zachodniego średniowiecza, filozofia świata islamu czy filozofia żydowska.

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Od swoich początków, filozofia starała się wyjaśnić całość tego co istnieje, czym różnić się miała od dyscyplin szczegółowych, które skupiały się na określonym przedmiocie lub stawiały sobie granice poznawcze[1].

Zrozumienie to miało mieć charakter racjonalny i uargumentowany (w oparciu o logos), czym filozofia różniła się zarówno od takich form rozumienia rzeczywistości jak religia czy mitologia, jak i od opinii (doksa) czy wiedzy empirycznej. W starożytności była najwyższym standardem wiedzy naukowej[1]. Jej rezultatem była wiedza pewna i teoretyczna (episteme), w przeciwieństwie do praktycznej wiedzy stosowanej (techne)[1].

Powyższa charakterystyka obecna jest u wielu historyków filozofii. Pierre Hadot wskazał natomiast, że takie pojmowanie filozofii traktuje ją jako pewną akademicką dyscyplinę poznawczą i nie wyczerpuje w całości tego, co starożytni uznawali za filozofię. Hadot wykazał, że dla wielu filozofów filozofia była formą życia, a nauki filozoficzne miały uczyć jak prowadzić dobre życie, poprzez różnego rodzaju ćwiczenia duchowe i fizyczne[2].

Źródła i oryginalność myśli greckiej

 Osobny artykuł: Źródła myśli greckiej.

Filozofia starożytnej Grecji uznawana jest za twór swoisty, wyraźnie odrębny nie tylko od wcześniejszych form myśli religijnej czy mądrościowej, ale także od filozofii Wschodu. Od późnej starożytności funkcjonowała koncepcja, że filozofia grecka wywodzi się z kultur wschodnich. Współcześnie jednak jest ona powszechnie odrzucana i podkreśla się jej swoistość[3][4]. W innych kulturach starożytnych (egipskiej, Bliskiego Wschodu) nie było podobnej dyscypliny, a wczesne formy pogłębionej refleksji powstałe na Wschodzie (półwysep Indyjski, Chiny) są nazywane filozofią przez pewne podobieństwa, a także późniejsze kontakty[5]. Rzeczą swoistą dla filozofii greckiej była jej zamiar całościowego i głębokiego opisu i zrozumienia rzeczywistości za pomocą rozumu, zdystansowanego wobec religijnych czy mitycznych sposobów wyjaśnienia[6].

Na powstanie greckiej filozofii złożyło się wiele czynników, takich jak dynamiczne zmiany społeczne w greckich poleis, rozwój gospodarczy miast greckich, grecka kolonizacja basenu Morza Śródziemnego, kontakty z innymi kulturami[4]. Filozofia czerpała także z wcześniejszych zjawisk kultury, m.in. dzieł Homera i Hezjoda (którzy poprzez swoje kosmogonie próbowali dać mityczne wyjaśnienie porządku wszechświata)[7] czy orfizmu (z jego doktryną wewnętrznego daimona, który jest nieśmiertelny i którego trzeba wyzwolić z cielesnego więzienia)[8].

Samo słowo "filozofia" (stgr. φιλοσοφία od: stgr. φίλος – „miły, ukochany” i stgr. σοφία – „mądrość”, tłumaczone jako „umiłowanie mądrości”) pojawiło się dopiero w V w. p.n.e.[9] Jego utworzenie tradycyjnie przypisywane jest Pitagorasowi, ale brak jest na to bezpośrednich dowodów[10].